Özellikle yaz aylarında artan hastalıklardan biri de ishal ya da diğer adıyla “diare”dir. Daha çok gelişmekte olan ülkelerde yeterli hijyen koşulları sağlanamaması nedeniyle, mikrobik ishallere özellikle yaz aylarında daha sık rastlanmaktadır. Ve eğer özen göstermezsek, bir tatilimizi “yaz kâbusu” haline getirebilir.
Genelde kontamine olmuş suların içilmesi veya bu sularla yıkanmış meyve ve sebzelerin yenilmesi, bu tür vakaları artırmaktadır. Özellikle durgun sularda, kanalizasyonun karıştığı sularda, iyi ilaçlanmamış içme ve kullanma sularında mikroplar uzun süre yaşayarak, çoğalır. Bu suların içilmesi veya böyle sularla bulaşıkların yıkanması, pişirildikten sonra buzdolabına konmayı unutulmuş yemeklerin, çiğ sebzelerle hazırlanmış salataların ve meyvelerin tüketilmesi sonucu ishal yapan mikroplar, ağız yoluyla alınarak insanların barsaklarına ulaşır.
- Dehidratasyon (vücudun susuz kalması)
- Deri tonusunda azalma
- Ani kilo kaybı
- Halsizlik
- Kansızlık
- Kalp ritm bozuklukları
- Böbrek yetmezliği
- Şuur bozuklukları
- Karın ağrısı
- Karında burkulma
- İştahsızlık
- İltihabi durumlarda bu bulgulara ek olarak ateş ortaya çıkar. Ayrıca cildin soluk bir renk alması ve kuruması, göz çukurlarının belirginleşmesi su kaybının sonuçları arasındadır.
Genel olarak mikrobik kaynaklı ishaller için ilaç tedavisi gerekmektedir. 24 saatten fazla süren ishallerde en yakın sağlık merkezine başvurulması gerekmektedir. Sıvı ve elektrolit kaybının az olduğu durumlarda, hastaya ishal için uygun bir diyet verilerek tedavisi yapılır. Ancak aşırı su ve elektrolit kaybı varsa ya da ağır dizanteri halleri, kolera şüphesi olanlar varsa mutlaka hastaneye yatırılmalı ve kaybedilen su ve elektrolitlerin yerine konması amacıyla serum verilmelidir, daha sonra ishale neden olan ilaçlar saptanıp uygun ilaç ve diyet tedavisi yapılır.
İshalde Diyet Tedavisi Nasıldır?
İshali olan bireylerin posasız ve yağsız besinleri tüketmesi gerekmektedir. Posa içeriği yüksek çiğ sebze ve meyveler, kuru baklagiller, tam tahıl ürünlerinden bu dönemde uzak durulmalıdır. Ayrıca kuruyemişler, şeker ve şekerli yiyecekler, çikolata, yağlı yiyeceklerden (kızartmalar, mayonez, tereyağı, kaymak vb) kaçınılmalıdır. Bu dönemde kızartma yerine haşlama ve fırında pişirme yöntemleri uygulanmalıdır. Acılı ve fazla baharatlı besin tüketilmemelidir. Sucuk, salam, pastırma gibi şarküteri ürünlerinden kaçınılmalıdır.
Yağsız makarna ve pirinç pilavı, pirinç lapası, yayla çorba, yağsız beyaz peynir, yoğurt, kabuksuz elma, muz, şeftali, havuç, haşlanmış patates-patates püresi, haşlanmış yağsız et ve tavuk, yağsız ızgara köfte tüketilebilir. Ayrıca tuzlu ayran, taze sıkılmış meyve suları (elma, şeftali, kızılcık v.b.), açık çay ve bol bol temiz- güvenilir su içilebilir.
Hastalık boyunca evde istirahat edilmelidir.
İshallerin önüne geçebilmek için alınabilecek bazı önlemler:
- Kişisel temizliğe dikkat edilmeli, eller daima temiz tutulmalıdır. Dizanteri mikrobunun el üstünde 5-10 dk tırnak içinde 45 dk yaşadığını hatırlatmak isterim.
- Güvenilir olduğundan şüphe ettiğiniz suları ya tüketmeyin ya da bu sular kaynatarak içmeye özen gösterin.
- Düzenli olarak klorlama işlemi yapmak da yardımcı olacaktır.
- Sebze ve meyvelerin taze olanları tercih edilip, uygun koşullarda saklanmalıdır.
- Tüketilmeden önce mutlaka bol su ile yıkanmalıdır.
- Süt, yoğurt ve peynir alırken ambalajlı olanlar tercih edilmelidir. Açık süt, yoğurt ve peynir satın alınmamalıdır. Alınan ürünlerin üretim ve son kullanma tarihleri mutlaka kontrol edilmelidir.
- Besinlerin üreticiden tüketiciye kadar ulaşmasında soğuk zinciri kırılırsa mikropla daha hızlı üreyeceği için, geçen her safha denetlenmelidir.
- Süt, yoğurt, yumurta, kıymalı yiyecekler, et, yağ vb. mutlaka buzdolabında saklanmalıdır.
- Sütlaç, kazandibi, muhallebi, dondurma gibi sütlü tatlılar da hazırlandıktan sonra soğutucuda bekletilmelidir.
- Özellikle yaz aylarında gçğ veya az pişmiş etler tüketilmemelidir. Ayrıca havasız ortamda mikropların üreme riskinin artması nedeniyle, bütün olarak kızartılan tavuklar daha fazla risk oluşturmaktadır.
- Güvenilir bulunmayan ve mutfağının hijyeni konusunda emin olmadığınız yerlerde yemek yememeye çalışın.
- Yemek pişirirken kullanılan ekipmanların temiz olmasına dikkat etmek de, yaz ishallerini engellemek konusunda önemli bir faktördür.
- Sineklerin yaz aylarında ortaya çıkması ve çöplerden yiyeceklere mikrop taşıması nedeniyle ilaçlama yapılması gerektiğini hatırlatmak istiyorum.
- Tüm bu faktörlerin yanında, ishalin alerjik etkenlere, hava ve iklim değişikliklerine, aşırı yorgunluk ve gerginliğe bağlı olarak da gelişebildiği artık bilinmektedir.