Bu yazımda size propolisi anlatmak istedim, daha önce sosyal medyada kış aylarında bağışıklık sistemim için propolis kullandığımdan bahsetmiştim, ben şuanda da kullanıyorum çünkü kış aylarında olduğu kadar yazın da güçlü bir bağışıklık sağlığımız için hayati önem taşıyor. Tabii ki beslenmesine dikkat eden biri olarak bu konuda en önemli faktörün yediklerimiz ve içtiklerimiz olduğunu söylemeliyim ama bir destekleyici olarak propolis de çok yardımcı oluyor. Propolis konusunda fazlaca kafa karışıklığı olduğunu fark ettim ve sizin için İTÜ Gıda Mühendisliği’nden mezun sevgili arkadaşım Gıda Yüksek Mühendisi Aslı Elif Tanuğur’a danıştım, işte merak ettikleriniz.
Propolis nedir?
Propolis arıların bitkilerin yaprak, sap ve tomurcuklarından topladıkları çok güçlü antioksidan ve antimikrobiyal etkilere sahip tamamen doğal bir arı ürünüdür. Arılar tarafından, kovandaki mikropları yok etmek ve kovanın sterilizasyonu için kullanılır.
- Propolisin antioksidan etkisi nar suyu ile karşılaştırdığında, nar suyundan tam 80 kat daha güçlü antioksidan etkiye sahip olduğu kanıtlanmıştır.
- Propolis virüs ve bakterileri yok ederek vücudun hastalıklarla savaşmasına yardımcı olur.
- Propolis düzenli tüketildiğinde bağışıklığı güçlendirerek hastalanma sıklığının azalmasına yardımcı olur. Buna bağlı olarak antibiyotik kullanımını da azaltır.
- Propolisin solunum sistemi rahatsızlıklarında, ağızda çıkan yaralar, aftlar, uçuklarda, mide bağırsak rahatsızlıklarında kullanım alanının bulunduğu ve kansere karşı etkilerinin olduğu yapılan bilimsel çalışmalar ile kanıtlanmıştır.
- Yapılan bilimsel çalışmalarda propolisin vücutta sağlıklı ve canlı hücre sayısını arttırdığı da kanıtlanmıştır.
- Propolis damla vücutta yağ yakımının hızlandırılmasına yardımcı oluyor.
Beslenmemize nasıl dahil edebiliriz? Beslenme üzerine etkileri neler?
- Damla ürününden yetişkinler için günde 20 damla, çocuklar için günde 10 damla
- Suda çözünür olanı su, süt, meyve suyu, çay, kahve vb. içeceklerinize damlatarak tüketebilirsiniz.
- Suda çözünmeyen propolisi de bal, yoğurt, ekmek, pekmez vb. gıdalara damlatarak tüketebilirsiniz.
- Propolisli ballı karışım ürünleri de günde 1 tatlı kaşığı doğrudan veya ılık süt, yoğurt gibi gıdalara karıştırılarak tüketilebilir
Ham Propolis Tüketilebilir mi?
Propolis kovandan çıktığı ham haliyle tüketilebilir özellikte değildir. Kovanda balmumu ile karışık halde, oldukça sert bir üründür. Bu haliyle vücudumuz propolisi yalnızca %2 oranında sindirebilmektedir. Dolayısıyla propolisin biyoyararlılığını arttırmak ve insan tüketimine uygun hale getirmek gereklidir. Bunun için mutlaka uzmanlar tarafından uygun koşullarda ekstraksiyon yani özütleme işlemi yapılmalıdır. Bu özütleme aşamasında propolisin içerisindeki balmumu ve diğer safsızlıklar ayrıştırılarak, ona antimikrobiyal, antioksidan vb. özellik kazandıran yararlı bileşenler ekstrakte edilir. Uygun koşullarda işlenmediği takdirde propolisin biyolojik aktivitesi ve sağlık etkilerinden bahsetmek söz konusu değildir. Hatta zararlı hale bile gelebilir. BEEO, İstanbul Teknik Üniversitesi Arı Teknokent’te gerçekleştirdiği Ar-Ge projesiyle propolisin içerisindeki yararlı bileşenleri maksimum düzeyde koruyarak propolisi özütlüyor. Propolis için geliştirdiği özütleme yöntemi TÜBİTAK TTGV TÜSİAD tarafından 2016 İnovasyon ödülüne layık görüldü.
Tüketici gerçek propolisi ayırt edebilir mi?
Gerçek propolisi analiz yapmadan ayırt etmek mümkün değil. Çin’den gelen ürünlerde katkı kalıntı sorunları mevcut, saf değiller. Çoğu Çin propolislerinde ağaçların yaprak, sap ve tomurcuklarının toz haline getirilerek katılmış olduğu görülüyor. Ayrıca, maltodekstrin, silikon dioksit, çeşitli boyar maddeler gibi dolgu ve katkı maddeleri ile propolisi çoğaltabiliyorlar. Bunlar alerjik etki yapabiliyor. Maalesef ürün etiketleri doğru değil ve gerçek içeriği beyan edilmiyor. Bu anlamda tüketici aldatılıyor. Bu tarz ithal ürünlerin sağlığa zararlı etkileri mevcut. Propolis adı altında satılan pek çok üründe propolis namına bir şey yok. Arı ürünlerinde üretimin mutlaka sahada kontrol altına alınması lazım. Eğer ürüne herhangi bir bulaşma olduysa onu ayrıştırmanız mümkün değil. Sonuç olarak propolis oldukça hassas bir konu. Tüketicilerin bu konuda bilinçli olması gerekiyor. BEEO propolisler İstanbul Teknik Üniversitesi Arı Teknokent firması ürünü ve ürünlerin analizleri İstanbul Teknik Üniversitesi’nde yer alan laboratuvarlarında yapılıyor.
Ham bal nedir?
Ham bal ise, kovandan çıktığı haliyle tüketime sunulan doğal baldır; pastörize ve filtre edilmemiştir. Pastörizasyon, yani yüksek sıcaklıklara ısıtma işlemi, aslında bal için gerekli bir işlem değil. Yapılmasının sebebi ise balın kristalleşmesini önlemek. Hâlbuki balın kristalleşmesi son derece doğaldır ve önlenmesine gerek yoktur. Pastörizasyon balın içerisindeki bazı enzimlerin ve fenolik ve flavonoid yapıdaki bazı değerli bileşenlerin azalmasına neden olur; filtrasyon ise balın içerisindeki polenlerin azalmasına neden olur. Ham bal, pastörize ve filtre edilmediğinden besin içeriği tüm doğallığıyla korunur. Ham bal, bu haliyle antibakteriyel aktivite gösterir. Burada bir noktanın altını çizmek gerekiyor. Ham bal, yüksek sıcaklıklara ısıtılmadığından ve polenleri filtre edilmediğinden doğal olarak kristalleşme görülebilir. Balın kristalleşmesi tamamen doğal bir olaydır. Kristalleşmiş balın tüketilmesinde herhangi bir sakınca bulunmamaktadır.
Arı sütü nedir?
Arı sütü ise, yine arılar tarafından üretilen, propolis ve baldan tamamen farklı bir arı ürünüdür. Arı sütü anne sütü gibi aslında… Arılar bu ürünü, yavru arıları beslemek için kendi vücutlarından salgılar. Arı sütü aynı zamanda kovandaki kraliçe arının yaşam boyu kullandığı besin maddesidir. Kovandaki işçi arılar yalnızca 45 gün yaşarken; hayatı boyunca arı sütü ile beslenen kraliçe arı 5-7 yıl arası yaşayabilmektedir. Buradan arı sütünün etkilerini çıkarmak mümkün… Arı sütü, doğal bir enerji ve zindelik kaynağı gibi düşünülebilir. Yapılan bilimsel çalışmalarda düzenli arı sütü tüketiminin çocuklarda bedensel ve zihinsel gelişmeyi desteklediği, beyin aktivitesini geliştirici etkilerinin bulunduğu kanıtlanmıştır. Ayrıca, düzenli arı sütü tüketiminin ciltte kolajen sentezini arttırdığı, bunun yanı sıra kadınlarda yumurta sayısı, erkeklerde de sperm kalitesini arttırarak doğurganlık üzerine etkilerinin bulunduğu yapılan bilimsel çalışmalar ile kanıtlanmıştır. Arı sütü, performans ve zindeliği arttırarak gün içerisinde kendinizi daha enerjik hissetmenize yardımcı olur. Özellikle, spor öncesi kullanıldığında etkilerini bizzat kendiniz gözlemleyebilirsiniz… Arı sütünün metabolizmayı düzenleyici etkileri mevcut. Ayrıca bileşiminde çok değerli bir yağ asidi olan 10-HDA ve royalaktin proteinini içeriyor. Bu bileşenler başka herhangi bir gıda maddesinde bulunmuyor.
